1. ในเมืองมิธิลา มีผู้ครองเมืองคือท้าวภูวดลกับนางมัทนามีโอรสชื่อว่า พระปิ่นทอง ภายในกรุงมิธิลานั้นมีสามีภรรยามีลูกชื่อแก้วชึ่งมีหน้าเหมือนม้า
2. มีวันหนึ่ง พระปิ่นทอง ได้ออกไปเล่นว่าวข้างนอกวัง และได้ทำว่าวหลุดมือไป ว่าวหลุดไปจนถึงบ้านนางแก้ว แต่นางแก้วไม่ยอมคืนโดยดี มีข้อแม้ว่าต้องรับนางเป็นพระมเหศี และแล้วเจ้าแก้วก็ได้ เข้าวังจนได้
3. แต่พอนางแก้วได้ไปถึงวังท้าวภูวดลไม่ยอมรับและจะลากนางออกไปลงโทษและไล่ออกนอกวัง แต่พระนางนันทาขอไว้ว่าอย่างทำไรนางแก้วเลย ท้าวภูวดลเลยออกอุบายให้นางแก้วไปหาเขาพระสุเมร นางแก้วจึงได้ออกเดินทางเพื่อหาเขาพระสุเมร และใช้เวลาเพียงวันเดียวก็ยกเขาพระสุเมรมาถึงท้าวภูวดลโกรธจึงบอกนางแก้วว่าให้มีลูกก่อน ถ้าทำไม่ได้จะโดนลงโทษ นางแก้วจึงรีบออกนอกเมืองและถอดรูปออกเรียกอีกชื่อหนึ่งว่านางแก้วมณีผู้งดงาม จนพระปิ่นทองเห็นและหลงรักนางแก้วมณี ได้อยู่กินด้วยกันจนนางแก้วมณีตั้งท้อง พระปิ่นทองถึงเวลาต้องกลับเมืองหลวง และได้ชวนนางแก้วกลับเข้าเมืองหลวงด้วยแต่แก้วไม่กลับพระปิ่นทองจึงให้แหวนวงหนึ่งไว้
4. แก้วได้คลอดลูกและตั้งชื่อว่าพระปิ่นแก้วแล้วนำไปฝากกับพระฤาษี นางแก้วพาลูกของนาง กลับไปหาพระปิ่นทอง แต่พระปิ่นทองหาว่านางแก้วไปเอาลูกใครมาก็ไม่รู้ ไม่ยอมรับในตัวพระปิ่นแก้ว นางแก้วจึงพาพระปิ่นแก้วไปเลี้ยงจนโตเองตามลำพัง